Του Δρ. Νίκου Γεωργαντζά
Η Αρετή είναι ένας από τους 4 (τέσσερις) πυλώνες ιδανικών του ελληνικού μας κόσμου και πολιτισμού, τους οποίους πυλώνες, μαζί με την Αισθητική, την Αλήθεια και την Αφθονία, διασυνδέει η Αρμονία. Με την στατική τους περιπλοκότητα και την δυναμική τους πολυπλοκότητα, οι 5 (πέντε) αυτές έννοιες ιδανικών του ελληνικού μας κόσμου και πολιτισμού υποβαστάζουν το κοινόν ταυτοτικόν μας πρόταγμα: Αιέν Αριστεύειν εν Ελευθερία!
Η αρετή είναι γνώσις και η γνώσις είναι πράξις, η πράξις η οποία τεχνώνει την νόησι με κριτική σκέψι. Αυτός πρέπει να είναι ο λόγος που ο Αριστοτέλης συνδέει την πράξι της αρετής με την έννοια της «ευδαιμονίας».
Κατά τον Αριστοτέλη, η ευδαιμονία είναι το υπέρτατον αγαθόν, η εντελέχεια ή η σκοπιμότης, δηλαδή το «τέλος», όλων των πραγμάτων. Ο Αριστοτέλης ορίζει την ευδαιμονία στα Ηθικά Ευδήμεια: «ΕΙΗ ΑΝ Η ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ ΖΩΗΣ ΤΕΛΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΤ’ ΑΡΕΤΗΝ ΤΕΛΕΙΑΝ» (1219β).
Ερωτά δε εις τα Ηθικά Νικομάχεια: «ΤΙ ΟΥΝ ΚΩΛΥΕΙ ΛΕΓΕΙΝ ΕΥΔΑΙΜΟΝΑ ΤΟΝ ΚΑΤ’ ΑΡΕΤΗΝ ΤΕΛΕΙΑΝ;» (1101a). Και είναι στα Πολιτικά του όπου εισάγει την έννοια της συλλογικής ευδαιμονίας: «ΠΟΛΙΝ ΕΥΔΑΙΜΟΝΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΗΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΡΑΤΤΟΥΣΑΝ ΚΑΛΩΣ» (1323β).
Η έννοια της αρετής ήδη προϋπάρχει στις τρεις διαστάσεις του προτύπου αρετής του Σωκράτους (Σχ. 1). Πρόκειται γιά μία ασύλληπτα γενική έννοια της αρετής, η οποία όμως παρουσιάζεται πάντοτε σε ειδική και περιορισμένη μορφή· το εγώ στέκεται αμήχανο εμπρός της:
α΄) ΑΝΑΣΤΟΛΗ: δαιμόνιο ή θεϊκή φωνή πριν από την πράξι, που παρεμποδίζει τις ζημιές.
β΄) ΑΠΟΣΤΟΛΗ: είναι σοβαρό να πετύχουν κάτι οι άνθρωποι· ο Σωκράτης πέθανε διά τούτον ακριβώς τον λόγον.
γ΄) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ: η μέθοδος προς γνώσιν του αιωνίου πνεύματος και διερευνήσεως των ορίων της ευδαιμονίας.
Κατά τον Δρ. John P. Anton (Aντωνόπουλο): «H Αρετή είναι «έξις προαιρετική» και επομένως η έφεση για την απόκτησή της είναι από τη φύση της ριζωμένη στο Ερωτικό Δαιμόνιο. Ο Πολιτικός Έρωτας απαιτεί την επίτευξη της Aρετής από τους πολίτες» (http://diotimablog.blogspot.com/).
Ο Αριστοτέλης διαβαθμίζει την αρετή του ανθρώπου σε εκείνην: α΄) του πολιτικού, β΄) του κεκαθαρμένου, γ΄) του θεατού και δ΄) του νου του ανθρώπου που νοεί τον εαυτόν του. ΄Αξιος αρχής και δίκης, μέσω του ορθολογικού μετριασμού των παθών του, ο πολιτικός άνθρωπος είναι ένας κυρίαρχος πολίτης, ο οποίος άγει την συλλογικότητα των κυριάρχων πολιτών, δηλαδή την πολιτική τους κοινωνία, τον δήμον, από το ζειν στο ευ ζειν, στην εντελέχεια της συλλογικής ευδαιμονίας.
Ο κεκαθαρμένος υπερβαίνει την αρετή του πολιτικού ανθρώπου και ορά πέραν του ρύπου των αισθήσεων, αγγίζοντας έτσι το προσιτόν εις την νόησιν, μέσω του ενεργητικού και μαχίμου νου του ανθρώπου. Ανταποκρινομένη στο κάλεσμα του Αριστοφάνους: «Ὤ σοφώτατοι θεαταί, δεῦρο τὸν νοῦν προσέχετε» (Χορός, Νεφέλαι), η αρετή του θεατού προσεγγίζει το σχέδιον του σύμπαντος κόσμου, επίσης μέσω του ενεργητικού και μαχίμου νου, του ήδη κεκαθαρμένου ανθρώπου.
Τέλος, η αρετή του νου που νοεί τον εαυτόν του προσεγγίζει την τελειότητα. Ο ήδη κεκαθαρμένος θεατής αρχίζει να ζει εντός της αρίστης υποστάσεως μιας διανοητικής εγρηγόρσεως και υπεροχής.
Η εκ του μη όντος ανάπλασις μιας αληθινά ελληνικής ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ κοινωνίας είναι η πρώτη συλλογική πράξις αρετής προς την επανόρθωσι της ελληνικής μας πολιτείας. Την σκοπιμότητα τούτη εξυπηρετεί όχι μόνον η αποχή μας από τα καθεστωτικά μορφώματα του δεσποτικού καθεστώτος εξουσίας και κατοχής, αλλά και η μη ανοχή μας προς αυτά.
Η συλλογικότης της ελληνικής πολιτικής μας κοινωνίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την του ελληνικού μας έθους και έθνους αυτοθέσμισι, μία πολιτική έννοια που αδιαφιλονίκητα εμπεριέχει ο ανθρωπο-κεντρικός και κοινωνιο-κεντρικός ελληνικός μας κόσμος και πολιτισμός. Και μέσα στην συλλογική μας προσπάθεια, για να σκιαγραφήσουμε την ποθουμένη οντότητα μιας πραγματικά ελληνικής πολιτικής κοινωνίας, απαραίτητος είναι η δημοκρίτειος ερμηνεία της ελευθερίας, ως το ευθύνειν και το ελέγχειν σε προσωπικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
Μέσα στο πλαίσιο της του Δημοκρίτου ελευθερίας, το Αιέν Αριστεύειν εν Ελευθερία είναι ένα κεντρικό πρόταγμα του ελληνικού μας κόσμου και πολιτισμού. Με στατική περιπλοκότητα και δυναμική πολυπλοκότητα, το πρόταγμά μας τούτο υποβαστάζουν οι 4 διαχρονικά άφθαρτοι πυλώνες ιδανικών του ελληνικού μας πολιτισμού: Αισθητική, Αλήθεια, Αρετή και Αφθονία, πυλώνες ιδανικών τους οποίους διασυνδέει η Αρμονία.
