✦ The Republic was not taught.

Aristotle makes the important observation, always applied and will apply to all human societies, that the people are not incorruptible. Because it believes it can corrupted with “Graces” and “Profits” (or election promises, in itself’ us). But he says that corrupted harder than that “few”.

Αυτή η διαπίστωση παίρνει μια ιδιαίτερη διάσταση στη σημερινή εποχή της γενικευμένης συναλλαγής, of “Profit” and of “Graces”. Και μάλλον αρκεί από μόνη της για να απαντήσει στο καίριο ερώτημα, if it has to be “the municipality of the” or “few” (αντιπρόσωποί του).

Η ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία είναι το πολίτευμα που δικαιούνται κυριολεκτικά και απόλυτα να αποκαλείται δημοκρατία. Only in’ this “municipality” (λαός) “Holding” (έχει, την εξουσία). Κανένα άλλο σημερινό δεν δικαιούται κάτι τέτοιο.

Democracy does not “Grew” suddenly in Greek political thinking. Τα πρώτα σπέρματά της ανάγονται στην αυγή της εμφάνισης του λαού αυτού, στη μυθολογία του.
Δεν είναι του παρόντος να αρχίσουμε από εκεί. Θα σταθούμε μόνο σε ένα γεγονός: the “εκκλησία του δήμου” (λαϊκή συνέλευση θα λέγαμε σήμερα) υπάρχει και λειτουργεί πολύ πριν εμφανιστεί η δημοκρατία. Έστω και αν οι δικαιοδοσίες της είναι, ακόμη, πολύ περιορισμένες: να εγκρίνει ή όχι τις προτάσεις των βασιλέων ή άλλων αρχόντων.

We will not refer to the democratic policies of others “cities” (κρατών) της περιόδου εκείνης. Διότι η Αθήνα δεν ήταν, τότε, η μοναδική δημοκρατική πολιτεία. Όμως το υπόδειγμα που προσέφερε ήταν τόσο τέλειο, που περιττεύει η αναφορά και σε άλλα.

Solon

Solon ήταν ο πρώτος που αναμόρφωσε ριζικά τους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς στην Αθήνα (594-593 B.C.) Με μια σειρά από επαναστατικά επανορθωτικά μέτρα, All of them were named “σεισάχθεια” (απόσειση βαρών) επανέφερε την κοινωνική γαλήνη: ακύρωσε τις οφειλές προς το δημόσιο ή ιδιώτες, abolished lending “on body” (δουλοποίηση εν αδυναμία αποπληρωμής χρέους), απελευθέρωσε όσους πολίτες είχαν δουλωθεί και αμνήστευσε τα αδικήματα που επέφεραν απώλεια των πολιτικών δικαιωμάτων.

Ο Κλεισθένης

Ο Κλεισθένης ήταν αυτός που μεταρρύθμισε ριζικά το αθηναϊκό πολίτευμα (508-507 B.C.) Στα θεμέλια της πολιτείας, περιόρισε τη δυνατότητα επηρεασμού των ασθενέστερων πολιτών (λόγω οικονομικής κατάστασης, μόρφωσης, ή κεκτημένων συνηθειών) και μείωσε τις τοπικιστικές τάσεις. Στη διοίκηση, μετέφερε στη λαϊκή Βουλή (και το εκάστοτε πρυτανεύον τμήμα της) τις εξουσίες των αρχόντων.

Ο Κλεισθένης επινόησε και έθεσε σε εφαρμογή μια πραγματική πολιτικο-κοινωνική ανατροπή. Μέχρι τότε, οι πολίτες υπάγονταν σε 4 φυλές, each of which was a union “Clan” (αδελφοτήτων κοινής καταγωγής). Αθηναίος πολίτης γινόταν μόνον όποιος ανήκε σε κάποια φατρία και η ιδιότητα του μέλους της φατρίας δεν ήταν επίκτητη αλλά συγγενής.

Ο Κλεισθένης παρέκαμψε τις παραδοσιακές φατρίες και φυλές και εισήγαγε, για την εκλογική διαδικασία, τους δήμους. Για να επιτευχθεί ο σκοπός της μεταρρύθμισης έπρεπε οι φυλές:

a) να έχουν ίσο περίπου αριθμό εκλογέων
b) να μην εκφράζουν τοπικιστικές τάσεις και συμφέρονται των εκλογέων και
γ) να εμποδίζουν την άσκηση πιέσεων στους εκλογείς από τοπικούς παράγοντες,

Το σχήμα που θεσμοθετήθηκε, για να εξασφαλιστούν οι τρείς αυτές προϋποθέσεις, προέβλεπε το χωρισμό της αθηναϊκής επικράτειας σε τρείς περιοχές: it “Asty” (Athens, Πειραιάς και προάστια), the “Beach” (Σαρωνικός και Νότιος Ευβοϊκός) and “mesogaea” (εσωτερικό).

Με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη η εκκλησία του δήμου όχι μόνον απορρίπτει η τροποποιεί τις προτάσεις των αρχόντων και δέχεται προτάσεις πολιτών, αλλά και επικυρώνει ή ακυρώνει θανατικές καταδίκες δικαστηρίων, ακόμη και του Αρείου Πάγου.

Ο Εφιάλτης

Κι αυτό ακριβώς ανέλαβε να ολοκληρώσει ο Εφιάλτης, αρχηγός της δημοκρατικής παράταξης (υπαρχηγός ο Περικλής), αφαιρώντας από τη Βουλή του Αρείου Πάγου (462 B.C.) όλες τις πολιτικές αρμοδιότητες και επιμερίζοντάς τες στην Εκκλησία, τη Βουλή και την Ηλιαία (το δικαστικό σώμα). Και μάλλον πλήρωσε για το εγχείρημα αυτό με την ίδια τη ζωή του (δολοφονήθηκε ένα χρόνο μετά)

Με τη νέα μεταρρύθμιση του Εφιάλτη, where the famous “writing outlaws” (οι λόγοι του Δημοσθένη και του Αισχίνη είναι μια πλούσια πηγή για την αποτίμηση της αξίας του θεσμού αυτού), η δημοκρατία ολοκληρώνεται. Becomes “edge” (αμιγής, ανόθευτη).

Ο λαός γίνεται κυρίαρχος σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής ζωής. Χωρίς την έγκρισή του τίποτε δεν μπορεί να γίνει.

Θεμελιώδη χαρακτηριστικά της αθηναϊκής δημοκρατίας είναι η ελευθερία, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ισοπολιτεία. Βασικό όργανο για τη διαφύλαξή τους, η δυνατότητα ελέγχου του κάθε πολίτη από το σύνολο των πολιτών, όπως και του συνόλου από τον οποιοδήποτε πολίτη.

Με την ελευθερία που παρέχει το πολίτευμα (ελευθερία, yet, προσδιορισμένη από το νόμο), ήταν τόσο μεγάλη η ανάγκη να ελέγχονται οι πάντες από τους πάντες, so on the one hand’ a formed a nexus of institutions for monitoring and control of public life and those who participated in’ This, on the other hand’ then passed the judiciary entirely at people and increased the meetings of courts.

All powers emanate and controlled than’ straight from the people, το σώμα της Εκκλησίας του δήμου. Και οι αρχές είναι προσιτελάσιμες σε κάθε πολίτη.

Modern policy concepts “representation” and “Representative” of the people was, για τους Αθηναίους, εντελώς αδιανόητες και απαράδεκτες. Διότι πίστευαν ότι, από τη στιγμή που κάποιος αναθέτει, αμετάκλητα και για ορισμένο χρονικό διάστημα, την εξουσία σε οποιουσ-δήποτε άλλους, έχει ήδη αλλοτριωθεί πολιτικά.

Το ίδιο αδιανόητη και απαράδεκτη ήταν και η αντιπροσώπευση ενός πολίτη, στην Εκκλησία του δήμου, από άλλον.

Όλες οι αρχές είναι κληρωτές, με εύλογη εξαίρεση ελάχιστες ειδικές αρχές (στρατηγοί, ταμίες) που είναι αιρετές αλλά και ανά πάσα στιγμή ανακλητές. Η κλήρωση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο, την πεμπτουσία της δημοκρατίας.

Χωρίς κλήρωση, δημοκρατία δεν νοείται.

Στον πολιτικό τομέα, αρμόδιοι δεν υπάρχουν. Η γνώμη όλων βαραίνει το ίδιο.

Και όλες οι αρχές είναι πολυπρόσωπες. So the political power is distributed not only to various authorities but to persons serving in each of’ These. Καμία αρχή, κανένας δημόσιος λειτουργός δεν μπορεί, εκμεταλλευόμενος την πρόσκαιρη συμμετοχή του στην κατανομή της εξουσίας, να συγκεντρώσει μεγάλη και, κυρίως, ανεξέλεγκτη δύναμη.

Τέλος, είναι υποχρεωτική η εναλλαγή των προσώπων στις διάφορες αρχές. Με εξαίρεση τους στρατηγούς (βλ. πιο κάτω), δεν επιτρεπόταν να υπηρετήσει εκ νέου ο ίδιος πολίτης στην ίδια αρχή, πριν περάσουν από την αρχή αυτή και όλοι οι άλλοι πολίτες. Κανένας πολίτης δεν μπορεί να παγιωθεί σε ένα δημόσιο λειτούργημα, ως “Special” or “Professional”.

The number of institutions on the one hand’ a and the multi-faceted and the annual rotation of authorities on the one’ then, επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων των πολιτών στη διακυβέρνηση της πολιτείας.

Αυτό συντελεί αποφασιστικά στην ανάπτυξη βαθύτατου αισθήματος πολιτικής ευθύνης στα άτομα. Ο δήμος, έχοντας όλες τις εξουσίες στα χέρια του, γίνεται ταυτόχρονα και υπεύθυνος για την πιστή τήρηση των νόμων. Αντιλαμβάνεται ότι έχει χρέος να διαφυλάσσει μόνος του την ελευθερία του και να πορεύεται προς το μέλλον με σύνεση και χωρίς ακρότητες, διατηρώντας πάντοτε άθικτα τα μέγιστα αγαθά της δημοκρατίας: την ισηγορία, την ισονομία, την ισοκρατία.
Ξενίζει, με την τρέχουσα αντίληψη των πραγμάτων, αυτή η παντοδυναμία του δήμου.

Πώς είναι δυνατόν οποιοιδήποτε πολίτες, without “technocratic” or other “Parchment”, να ασκούν υψηλά δημόσια λειτουργήματα; Πώς είναι δυνατόν οι ίδιοι αυτοί πολίτες να επιλέγουν τον καλύτερο στρατηγό-πολιτικό, or properly assess the work of a leading public official with the “δοκιμασία”. Πώς είναι δυνατόν ο δήμος να ασκεί ανεξέλεγκτα όλες τις εξουσίες, χωρίς να φτάσει στην υπερβολή ή την αυθαιρεσία;

Αν μπορούσε να θέσει κανείς το πρώτο ερώτημα σε ένα Αθηναίο πολίτη, πιθανώτατα θα εισέπραττε μια ειρωνική αντερώτηση: πώς είναι δυνατόν σεις να απασχολείτε ένα διακεκριμένο πολίτη με τη διοίκηση ενός δημόσιου οργανισμού; εμείς θα αναθέταμε το έργο αυτό σε έναν επιδέξιο δούλο. Διότι πράγματι, στην αρχαία Αθήνα, η τρέχουσα διοίκηση των πραγμάτων είχε κατά μέγα μέρος ανατεθεί σε δούλους.

Στό δεύτερο ερώτημα, που διαρκώς επανέρχεται, η απάντηση όλων, ακόμη και του Πλάτωνα (κάθε άλλο παρά ένθερμου θιασώτη των δημοκρατικών διαδικασιών), είναι πάντοτε η ίδια: αρμόδιος να επιλέξει τον καλύτερο τεχνίτη και να αποτιμήσει το έργο του δεν είναι ένας άλλος ομότεχνός του αλλά αυτός που χρησιμοποιεί το προϊόν της εργασίας του. Και στην περίπτωση του πολιτικού λειτουργού, αυτός που χρησιμοποιεί τις πολιτικές ικανότητές του, δηλαδή ο λαός.

The third responds in a characteristic way the history of “general” during the classical era. Actually, παρουσιάζεται τότε το φαινομενικά παράδοξο (θα εξηγηθεί πιο κάτω γιατί δεν είναι) η στρατηγία να διαθέτει τόση δύναμη, που όχι μόνο να φαίνεται ότι έρχεται σε αντίθεση με τη δημοκρατική δομή της πολιτείας, αλλά και να περικλείει (για τη δική μας αντίληψη, που απορρέει από τη νεώτερη πολιτική ιστορία) κινδύνους για το πολίτευμα.

But ‘, κανένας άρχων δεν είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τη δύναμη, που του παραχωρεί ο δήμος. Για να επανεκλέγει, πρέπει ο τρόπος που διαχειρίστηκε το αξίωμά του να κριθεί επιτυχής, with the “δοκιμασία” of the report. Και ένας ευφυής πολίτης, όπως πρέπει να είναι ο κάθε στρατηγός, αφού γνωρίζει τις απόψεις του δήμου, δεν θα σκεπτόταν ποτέ να κάνει κατάχρηση της εξουσίας του.

Αλλά κι αν το επιχειρούσε, ολόκληρος ο στρατός και το ναυτικό αποτελούν τόσο συνειδητά και υπεύθυνα μέλη της ολότητας, που ποτέ δεν θα δέχονταν να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε ενέργεια κατά της πολιτείας.

Η ιστορία του 5ου αιώνα δεν αναφέρει κανένα απολύτως περιστατικό όπου στρατηγός έκανε κατάχρηση της εξουσίας του, ή διανοήθηκε να επιχειρήσει να στραφεί εναντίον της πολιτείας, στηριζόμενος στη δύναμη που του είχε εμπιστευθεί ο δήμος.

Η Εκκλησία τού δήμου.

Είναι το κυρίαρχο σώμα της δημοκρατίας (γενική συνέλευση των πολιτών, θα λέγαμε σήμερα) involving all citizens included in the “appealing table” (από το 20ό έτος της ηλικίας τους και μετά, οπότε έχουν λήξει και οι διετείς στρατιωτικές τους υποχρεώσεις). Only those declared “άτιμοι” (έχουν χάσει τα πολιτικά και αστικά τους δικαιώματα).

Έχει απεριόριστες δικαιοδοσίες. Μεταξύ αυτών:

• Ψηφίζει τους νέους νόμους, αφού της υποβληθεί προηγουμένως το σχετικό προβούλευμα (εισήγηση) από τη Βουλή των πεντακοσίων. The laws were to be debated. “zero unforegoing” in order to ensure that the security for the municipality is that the Parliament has already checked and judged in the first phase the issues. Η Βουλή δεν είχε δικαίωμα να αρνηθεί να υποβάλει προβούλευμα για κάποιο ζήτημα, εάν δεν συμφωνούσε. Αναλύοντας πώς ακριβώς είχε ακριβώς κατά την κρίση της, το ζήτημα, leaving the city with the final decision with the formal phrase “what,what if he sees excellent is”.
• Εκλέγει τους αιρετούς άρχοντες.
• Ασκεί τον έλεγχο της διοίκησης.
• Επιβάλλει την ποινή της εξορίας και της δήμευσης της περιουσίας.
• Εχει τον κύριο λογο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής:

– Decide on alliances, τη σύναψη ειρήνης ή την κήρυξη πολέμου.
– Accepts the ambassadors or preachers of other cities, after the performance of the “Credential” in parliament, για να ακουστεί από το δήμο ο σκοπός της αποστολής τους.
– Elect the ambassadors of the Athenian State and gives them instructions on what to do, κατόπιν δέχεται τις αναφορές τους για τις πράξεις τους, όταν επιστρέφουν στην Αθήνα, και τους κρίνει ανάλογα.
• Έχει, επίσης, τον κύριο λόγο σε στρατιωτικά ζητήματα:
• Εκλέγει τους στρατηγούς και όλες τις άλλες πολεμικές αρχές.
• Σε πολεμικές περιόδους, αποφασίζει για τον αριθμό των επιστράτων πολιτών και βοηθητικών ανδρών (μετοίκων ή δούλων) στο πεζικό και τον στόλο.
• Υποδεικνύει τους στρατηγούς που θα έχουν την αρχηγία των δυνάμεων και τους δίνει οδηγίες για τις πολεμικές επιχειρήσεις, χαράσσοντας και τη γραμμή που θα τηρήσουν στον πόλεμο, έπειτα κρίνει τους στρατηγούς που είχαν ηττηθεί, even the winners who had not complied with the “Legally”.
• Ασκεί οικονομική πολιτική:
• Ψηφίζει νόμους για το νόμισμα, τα μέτρα και σταθμά, τα τελωνεία.
• Αποφασίζει για τις πολεμικές δαπάνες, καθώς και τις δαπάνες κατασκευής δημοσίων κτιρίων και αποστολής πρεσβειών.
• Αποφασίζει για θέματα της επίσημης θρησκείας (ίδρυση νέων ναών, εισαγωγή της λατρείας ξένων θεοτήτων, μισθός ιερέων και ιερειών, εισαγωγή νέου τελετουργικού στις επίσημες λατρείες).

Pnyx 2

The ten generals – Other military rulers.

Η στρατηγία προϋπέθετε, in’ principle, ειδικές γνώσεις και πείρα στα πολεμικά. Για το λόγο αυτό εξαιρέθηκε από το γενικό κανόνα της κλήρωσης και ήταν ένα από τα ελάχιστα αιρετά αξιώματα. And, με το περιεχόμενο που πήρε προοδευτικά, κατά την εξέλιξη της δημοκρατίας, προϋπέθετε επίσης πολιτικές και διπλωματικές ικανότητες. Έγινε, so, τελικά το σπουδαιότερο και ουσιαστικότερο αξίωμα για την πορεία της πολιτείας.

Οι δέκα στρατηγοί εκλέγονται από την Εκκλησία του δήμου (και κατά το γενικό κανόνα, ένας από κάθε φυλή) για ετήσια, όπως και σε όλες τις άλλες αρχές, θητεία. Yet, λόγω των ιδιαιτέρων ικανοτήτων που απαιτούσε η στρατηγία, δόθηκε η δυνατότητα επανεκλογής. Πρώτος ο Κίμων εκλεγόταν επί μία 15ετία στρατηγός, αργότερα και άλλοι για μικρότερο διάστημα, κυρίως όμως ο Περικλής ήταν αυτός που υπηρέτησε στο αξίωμα του στρατηγού επί μακρό χρόνο.

Επιδιωκόταν, ασφαλώς, οι στρατηγοί να διαθέτουν στρατιωτικές, πολιτικές και ηγετικές ικανότητες. Yet, αυτό δεν αποτελούσε αναγκαία προϋπόθεση. Οι στρατηγοί του 5ου αιώνα δεν ήταν όλοι εξέχουσες προσωπικότητες.

Οι στρατηγοί είχαν το δικαίωμα να συμμετέχουν στις συνεδριάσεις της Βουλής και να εισηγούνται θέματα, που συζητούσε το σώμα και κατάρτιζε προβουλεύματα για να τα υποβάλει στην Εκκλησία του δήμου. Γενικά, βρίσκονταν σε στενή επαφή με τη Βουλή και τις επιτροπές της, για θέματα που υπάγονταν στις αρμοδιότητές τους ή απαιτούσαν ειδικές γνώσεις.

Όλοι οι στρατηγοί είχαν την ίδια εξουσία. Κατά τη διάρκεια μιάς εκστρατείας, τα καθήκοντα καθενός προσδιορίζονταν με κλήρο και άλλαζε καθημερινά ο αρχιστράτηγος. Μόνο η Εκκλησία του δήμου είχε το δικαίωμα να αναθέσει σε ένα συγκεκριμένο στρατηγό το γενικό πρόσταγμα στις επιχειρήσεις μιάς εκστρατείας. Σε ορισμένες, μάλιστα. εξαιρετικές περιπτώσεις, ο δήμος χορηγούσε, εντελώς προσωρινά, ειδικά προνόμια σε έναν ή περισσότερους στρατηγούς, naming them “Emperor Generals”. Αυτό συνέβαινε κυρίως σε μακρινές εκστρατείες, οπότε έπρεπε, εκ των πραγμάτων, οι στρατηγοί να έχουν τη δυνατότητα να ενεργούν με δική τους πρωτοβουλία, χωρίς προσυνεννόηση με την Εκκλησία. Οπωσδήποτε, επιστρέφοντας από την εκστρατεία ή στο τέλος της θητείας τους, έδιναν λόγο των πράξεών τους, όπως και όλοι οι άλλοι άρχοντες.

The Heliaia – Other judicial authorities

Η Δημοκρατία έχει συγκεκριμένη αντίληψη για το ποιο πρέπει να είναι το πολιτικό υποκείμενο: the citizen must and may participate in the “judgment and principle”. Ο Αριστοτέλης, από τον οποίο προέρχεται η φράση αυτή, proposes the “crisis”, δηλαδή τη συμμετοχή στη δικαστική εξουσία, of “Authority”, δηλαδή της συμμετοχής στη διακυβέρνηση.

Η συμμετοχή του πολίτη στη δικαστική εξουσία διασφάλιζε και την αμεροληψία των νόμων. Αφού ένα τυχαίο δείγμα του λαού, που νομοθετεί ψηφίζοντας ένα νόμο, καλείται, υπό την ιδιότητα του δικαστή, και να τον εφαρμόσει, δεν υπάρχει ο κίνδυνος να θεωρηθεί ότι ένας δεδομένος νόμος ψηφίστηκε για κάποιο συγκεκριμένο σκοπό. Και ασφαλώς, η σημερινή αντίληψη για επαγγελματίες δικαστές θα φαινόταν σε ένα αρχαίο Αθηναίο εξωφρενική.

Η Ηλιαία ήταν το κύριο δικαστήριο της πολιτείας, αποτελούμενο από 6.000 δικαστές (“sunless”), 600 από κάθε φυλή. Μέλος της μπορούσε να γίνει κάθε πολίτης που είχε συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας του και δεν εκκρεμούσε εναντίον του κατηγορία. Ειδικές γνώσεις δεν χρειάζονταν. Επειδή η δικαστική εργασία ήταν πολλή, αφού η δημοκρατική λειτουργία απαιτούσε να ελέγχονται συνεχώς οι πάντες από τους πάντες, προβλεπόταν δικαστικός μισθός, ώστε να μην αποκλείεται η συμμετοχή των πολιτών που δεν διέθεταν τα οικονομικά μέσα για να απασχολούνται ως δικαστές συνεχώς επί ένα χρόνο.

Από τους καταλόγους των δήμων και ανάλογα με τον πληθυσμό καθενός, οι Εννέα άρχοντες και ο γραμματεύς των θεσμοθετών κλήρωναν κάθε χρόνο 600 πολίτες από κάθε φυλή. Οι 6.000 πολίτες που κληρώνονταν, ορκίζονταν ότι θα ψηφίζουν κατά τους νόμους και τα ψηφίσματα της Εκκλησίας και της Βουλής ή κατά συνείδηση, όπου δεν υπήρχε νόμος, ότι δεν θα δωροδοκηθούν, ότι θα είναι αμερόληπτοι και ότι η ψήφος τους θα αφορά μόνο το περιεχόμενο της κατηγορίας.

Με νέα κλήρωση, η Ηλιαία χωριζόταν σε 10 τμήματα των 600 δικαστών, κατά τρόπο ώστε οι πολίτες των δέκα φυλών να αντιπροσωπεύονται εξ ίσου σε κάθε τμήμα. Πρόεδροι των τμημάτων ήταν άρχοντες (οι Εννέα άλλοι), που κληρώνονταν στην αρχή του χρόνου και είχαν παράλληλα ως έργο τη μελέτη της υπόθεσης, την προδικασία και την προανάκριση.

Η Ηλιαία συνεδρίαζε συνήθως κατά τμήματα των 600 και χρειαζόταν η παρουσία τουλάχιστον 501 μελών για να συνεδριάσει το τμήμα. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις συνεδρίαζαν υποχρεωτικά δύο τμήματα μαζί (οικονομικές υποθέσεις κ.ά.) ή ακόμη και τέσσερα (εσχάτη προδοσία), εντελώς εκτάκτως όμως και σπανιότατα σε ολομέλεια (πιστεύεται ότι μια τέτοια περίπτωση θα ήταν η υπόθεση των Ερμοκοπιδών, που συντάραξε την πολιτεία).

Ειδικά σώματα δικαστών, όλα κληρωτά, ήταν επιφορτισμένα με τη μελέτη εξειδικευμένων υποθέσεων και υποβαλή πορίσματος στο δικαστήριο. That's the five. “Importers” (δίκες σχετικές με αιτήσεις άλλων πόλεων για έκπτωση του συμμα-χικού φόρου), the “naval” (διαφορές μεγαλεμπόρων, εφοπλιστών και λιμενεργατών) and the “Agents”.

Μικροϋποθέσεις πολιτών δίκαζαν οι 30 “v. municipalities judge”, που περιόδευαν τους δήμους της Αττικής και δίκαζαν επί τόπου. Είχαν δικαίωμα να επιβάλλουν πρόστιμο ως δέκα δραχμές. Αν το το αδίκημα προϋπέθετε μεγαλύτερη ποινή, referred the case to the “e-titre”. Αυτοί έπρεπε να έχουν υπερβεί το εξηκοστό έτος της ηλικίας τους, οπότε και καταγράφονταν στον ειδικό κατάλογο των διαιτητών, που χωριζόταν σε δέκα τμήματα, ένα για κάθε φυλή. Ο διαιτητής είχε υποχρέωση να συμβιβάσει τους αντιδίκους αν όμως δεν το κατόρθωνε, ανέκρινε και δίκαζε ο ίδιος. Όταν ένας από τους διαδίκους δεν δεχόταν την απόφασή του, είχε δικαίωμα να κάνει έφεση στην Ηλιαία.

Γενικά κα για όλες τις αποφάσεις των δικαστηρίων, υπήρχε δικαίωμα έφεσης, ώστε να διασφαλίζεται το δίκαιο των πολιτών.

Σπουδαία αδικήματα (κατά της ασφαλείας της πολιτείας κ.ά.) δικάζονταν από τη Βουλή και την Εκκλησία, ενώ παραβάσεις της στρατιωτικής πειθαρχίας δικάζονταν από στρατοδικεία, στα οποία προέδρευαν οι στρατηγοί.

Η κοινωνική πολιτική της Δημοκρατίας

There is no exaggeration if it is said that the “Athenian Constitution” ήταν, όχι μόνο το μοναδικό δημοκρατικό πολίτευμα σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας μέχρι και σήμερα, but at the same time the only “Socialist”.

Βασική υποχρέωση της πολιτείας ήταν η εξασφάλιση της ελευθερίας και της ζωής των πολιτών. Μέλημά της όχι μόνο η προστασία των πολιτών απο εξωτερικό εχθρό αλλά και εξασφάλιση της ατομικής ελευθερίας και της ισότητας όλων, καθώς και η κάλυψη των καθημερινών αναγκών των πολιτών.

Με σειρά μέτρων, αντιμετώπισε το πρόβλημα της άνισης κατανομής των αγαθών, ώστε να είναι σε θέση όλοι οι πολίτες να υπηρετούν την πολιτεία, να απολαμβάνουν ήρεμοι τη ζωή τους και να έχουν εξασφαλισμένη εργασία.

Η πρόνοια για τις ασθενέστερες τάξεις απασχόλησε όλους τους δημοκρατικούς ηγέτες της Αθήνας. Ήταν τόσο σπουδαία η συμβολή των πολιτών στους εθνικούς πολέμους και τις επιχειρήσεις της συμμαχίας, So shouldn't there be any reaction or complaint re’ αυτούς. Με τη διανομή λαφύρων και εγκατάσταση πολιτών ως κληρούχων, οι πιο φτωχοί εξασφάλιζαν πόρους ζωής ενώ η επέκταση της μισθοφοράς έδωσε ένα βασικό έσοδο στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Αφού η πολιτεία ζητούσε από τους πολίτες να συμμετέχουν στην Εκκλησία, τη Βουλή και τα δικαστήρια, ήταν φυσικό και αναγκαίο η συντήρηση όλων αυτών των πολιτών να αφορά την πολιτεία. Και όταν έκλεισαν τα πολεμικά μέτωπα και δημιουργήθηκε πρόβλημα απασχόλησης για τον άνεργο πληθυσμό, αυξήθηκαν οι κληρουχίες, απορροφώντας μεγάλο αριθμό ακτημόνων, ενώ τα μεγάλα έργα κοινής ωφελείας, όπως και τα έργα της Ακρόπολης, απορρόφησαν αμέτρητο πλήθος άλλων κατοίκων.

Όλες αυτές οι προσπάθειες για τη διατήρηση της ισορροπίας της δημοκρατικής κοινωνίας, συμπληρώθηκαν και με παράλληλη οργάνωση της δημόσιας πρόνοιας και περίθαλψης. Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι είχαν στερήσει πολλές οικογένειες από τους φυσικούς προστάτες τους. Η πολιτεία ήταν υποχρεωμένη να συντηρεί τους γονείς, τα παιδιά και τους ανήλικους αδελφούς των υπέρ πατρίδος πεσόντων. Ειδικά για τα ορφανά παιδιά η μέριμνα ήταν μεγάλη. Ο άρχων τα κηδεμόνευε και η πολιτεία κάλυπτε τις βιοτικές ανάγκες και την εκπαίδευσή τους, ώσπου να ε-νηλικιωθούν. Φρόντιζε ιδιαίτερα τους ανάπηρους πολέμου και τα άλλα άτομα με ει-δικές ανάγκες (“weak”), αφού πρώτα εξέταζε το βαθμό αναπηρίας και την οι-κονομική τους κατάσταση. If they weren't able to work and income was less than three “mna”, έπαιρναν απο το δημόσιο ταμείο εναν οβολό την ημέρα. Σε εξαιρετικές πολεμικές περιστάσεις (όπως π.χ. όταν υποχρεώθηκαν οι Αθηναίοι να εκκενώσουν την πόλη) δίνονταν έκτακτα βοηθήματα. Η πολιτεία αν-έλαβε ως ένα μεγάλο βαθμό τον επισιτισμό των κατοίκων όταν, με την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, ο αργοτικός πληθυσμός της Αττικής υποχρεώθηκε να συ-γκεντρωθεί μέσα στην πόλη. Σε περίπτωση σιτοδείας επίσης, η πολιτεία εξασφά-λιζε τη διατροφή των Αθηναίων.

Όλα τα μέτρα της δημοκρατικής πολιτείας κατέτειναν στην εξασφάλιση της κοι-νωνικής γαλήνης και της προστασίας των πολιτών, την παροχή εργασίας σε όλους και την πνευματική ανάπτυξή τους με τη διοργάνωση δραματικών και μουσικών αγώνων. Ο δικαστικός, ο στρατιωτικός, ο βουλευτικός και ο εκκλησιαστικός μισθός έδιναν τη δυνατότητα διαβίωσης στους πολίτες που προσέφεραν υπηρεσίες στην πολιτεία. Και εξασφάλιζαν τη δυνατότητα συμμετοχής όλων των πολιτών στα κοινά. Yet, η ημερήσια αποζημίωση δεν ήταν ποτέ και για κανέναν υψηλή. Διότι πρόθεση της πολιτείας δεν ήταν να δίνει άφθονες -και στείρες- παροχές, αλλά να ωφελεί τους πολίτες υπό τον όρον ότι θα ωφελεί, πριν από όλα, τα συμφέροντα της πολιτείας.

Δίνοντας στις λαϊκές τάξεις τη δυνατότητα να ικανοποιούν τις υλικές τους ανάγκες, η πολιτεία εξασφάλιζε την εσωτερική γαλήνη. Κι αυτό υπήρξε μια υπηρεσία ανεκτίμητη για τη δημοκρατία. Διότι δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει στηριζόμενη στην (τόσο γνωστή σε εμάς και τόσο άγνωστη στην αρχαία Αθήνα) αστυνόμευση και καταστολή αλλά στη συνεχή φροντίδα για τη διατήρηση των αναγκαίων λεπτών κοινωνικών ισορροπιών.

Ιδιότυποι θεσμοί

Οι βασικοί θεσμοί της Δημοκρατίας, όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως, συμπληρώνονταν με ένα πλέγμα άλλων, ειδικών θεσμών, οι οποίοι όχι μόνο στήριζαν τους υπόλοιπους θεσμούς και εξασφάλιζαν την εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος αλλά και έδιναν την αναγκαία διέξοδο εκτόνωσης σε ειδικές περιπτώσεις, ώστε να αποφεύγονται εκρηκτικές, καταστάσεις. Σπουδαιότεροι από τους θεσμούς αυτούς ήταν οι ακόλουθοι.

The “shellfish”. Ηταν μέτρο προστασίας της πολιτείας από κάθε απόπειρα επιβολής τυραννίας. Κάθε χρόνο, στην έκτη πρυτανεία και με την προϋπόθεση απαρτίας (τουλάχιστον 6.000 παρόντες), the Church of the Municipality decided whether the law of the ”shellfish”. If the decision was in the affirmative, it would be ”shellfish”. Every citizen wrote on ”Shell” (θραύσμα αγγείου) το όνομα του πολιτικού του οποίου η απομάκρυνση από την πόλη ήταν κατά τη γνώμη του απαραίτητη για τη σωτηρία της πολιτείας. The ”crustacean” within ten days he had to leave the city and remain in exile for a decade. Διατηρούσε όμως τα πολιτικά του δικαιώματα και μπορούσε να διαθέσει την περιουσία του όπως επίσης και να εγκατασταθεί όπου ήθελε. Ο οστρακισμός ήταν προληπτικό μέτρο και όχι ποινή αφου ο οστρακιζόμενος δεν είχε κατηγορηθεί για έγκλημα κατά της πολιτείας αλλά είχε μόνο θεωρηθεί ύποπτος στο δήμο. Και είχε, για τα μέτρα της εποχής του, ανθρωπιστικό χαρακτήρα, since it did not entail the “Infamy” (στέρηση πολιτικών και αστικών δικαιωμάτων). Έπειτα, ήταν αδύνατον να στραφεί κατά μεγάλου αριθμού Αθηναίων, EF’ with only one citizen was possible to route-trakistei every time. Και αφού διαρκούσε δέκα χρόνια, ο μεγαλύτερος αριθμός οστρακισμένων δεν θα μπορούσε ποτέ να ξεπεράσει τους δέκα.

The “writing outlaws”

Πρόκειται για αγωγή ή καταγγελία, με αστικές αλλά και ποινικές ευθύνες, που κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να εγείρει, εντός προθεσμίας ενός έτους απο την έκδοσή τους, κατά διοικητικών πράξεων, προβουλευμάτων της Βουλής ή ακόμη και νόμων-ψηφισμάτων, τόσο για ουσιαστικούς όσο και τυπικούς (δικονομικούς) λόγους. Στην περίπτωση των νόμων, ένας ουσιαστικός λόγος ήταν αν το περιεχόμενό τους βρισκόταν σε αντίθεση με προηγούμενο νόμο, που δεν είχε καταργηθεί. Και η αναζήτηση της ευθύνης έφτανε μέχρι τον εισηγητή του νόμου ή προ-βουλεύματος, που ακριβώς για το λόγο αυτό αναφερόταν πάντοτε στα σχετικά κεί-μενα (“And then they said” – βλ. Εκκλησία του δήμου).

The submission of the “writing illegal” had a direct effect on the suspension of the application of the contested acts, νόμων κ.τ.λ., ώσπου να αποφασίσει ένα λαϊκό δικα-στήριο 1.000 τουλάχιστον μελών. Ήταν όπως αποδείχθηκε και στην πράξη, ένας πο-λύ σημαντικός θεσμός, σπουδαίος φρουρός του πολιτεύματος, φόβος για κάθε βέβηλο, επίορκο η πονηρό που θα επιχειρούσε, εκμεταλλευόμενος τις ελευθερίες που με τόση γενναιοδωρία προσέφερε η δημοκρατία να επιτύχει αποφάσεις αντίθετες προς το συμφέρον του δήμου.

If one was trying to transport the “writing outlaws” in today's data, παραλληλίζοντάς την με το θεσμό του Συμβουλίου Επικρατείας ή του Συνταγματικού Δικαστηρίου και των δημοψηφισμάτων λαϊκής πρωτοβουλίας άλλων χωρών, η σύγκριση θα προκαλούσε βαθιά θλίψη. Όχι απλώς και μόνο διότι η κυβερνητική εξουσία στην Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αγνοεί, ατιμωρητί, ορισμένες αποφάσεις του Συμβουλίου Επικρατείας, αλλά κυρίως διότι ούτε στην Ελλάδα ούτε και σε άλλες χώρες προβλέπεται δικαστικός έλεγχος και τιμωρία όσων εισηγήθηκαν ένα νόμο ή εξέδωσαν μια διοικητική πράξη, όταν ο νόμος αυτός ή η πράξη ακυρωθούν από τα θεσμοθετημένα ελεγκτικα σώματα.

Όσο για τα δημοψηφίσματα λαϊκής πρωτοβουλίας που γίνονται σήμερα σε άλλες χώρες (προφανώς ωριμότερες από την Ελλάδα) αυτά διενεργούνται μόνον όταν τα ζητήσουν πολλές δεκάδες η εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών και κρίνονται με καθολική ψηφοφορία. While the “δημοψηφίσματα” (ας τα ονομάσουμε έτσι) of “writing illegal” of Athenian democracy are caused by a single citizen, κρίνονται από 1.000 μόνο πολίτες-δικαστές και, το σημαντικότερο, μπορούν να επισύρουν το δικαστικό έλεγχο και τιμωρία των εισηγητών των νόμων ή εκδοτών των διοικητικών πράξεων που θα ακυρωθούν.

source